انواع سیمان و موارد کاربرد آنها

سیمان

سیمان نوع 1 :

این نوع سیمان که سیمان پرتلند معمولی نیز گفته میشود، براي مصارف عمومی که ویژگی خاصی از بتن خواسته نشده است، مصرف میشود. از این نوع سیمان در ساختن پیاده روها، روسازي جاده ها، پل هاي بتن مسلح، راه آهن، مخازن، لوله هاي آب و ملات براي بنایی استفاده میشود. به طور کلی بهتر است از این سیمان در مواردي که نیاز به خواص ویژه دیگر سیمانها علی الخصوص در محیط هاي خورنده حاوي یونهاي مهاجم بتن استفاده نشود. اخیراً این نوع سیمان در سه کلاس 325-1 ،425-1 و 525 -1 تولید و عرضه میشود. براي کلاسهاي با مقاومت بالا (435-1 و 525-1(و در مناطق گرمسیر که خطر افزایش دماي بتن به 32 درجه سانتیگراد و در بتن ریزي حجیم به بیش از 15 درجه سانتیگراد وجود دارد، مصرف این کلاس ازسیمان ها بایستی با احتیاط صورت گیرد.

سیمان نوع 2:

از این نوع سیمان در مواردی که حرارت هیدراتاسیون متوسط و مقاومت در برابر حمله سولفات هاي در حد متوسط لازم باشد، به کار میرود. به دلیل محدودیت فاز آلومینات و کمتر بودن فاز C3S در این سیمان که سبب ایجاد خواص ویژه مزبور میشود، مقاومت فشاري اولیه و نهایی آن کمتر از سیمان نوع 1 است. سیمان تیپ 2 معمولاً کندتر از سیمان تیپ 1 میگیرد و در گیرش حرارت کمتري تولید میکند. از این سیمان میتوان در ساختمانهاي حجیم استفاده نمود تا هنگام گرفتن بتن حرارت کمتري ایجاد شود و حجم بتن ریزي محدود نشود. این سیمان در محیطهاي آب و خاك که غلظت یون سولفات در حد متوسط است و براي بتن ریزي در هواي نسبتاً گرم که خطر افزایش دماي بتن معمولی به بیش از 32 درجه سانتیگراد و بتن حجیم به بیش از 15 درجه سانتیگراد وجود دارد، به کار میرود. براي استفاده در محیط هاي حاوي یون کلر و سولفات به طور همزمان و در محیط هاي حاوي غلظت زیاد سولفات و همچنین براي بتن ریزي در هواي سرد این نوع سیمان توصیه نمیشود.

سیمان نوع 3:

این نوع سیمان این سیمان تقریباً اجزاء اولیه تیپ 1 را دارد، با این تفاوت که به شدت ریزتر آسیاب شده و به همین جهت گیرش سریعتري دارد. سیمان نوع 3 در مدت کوتاهی یعنی معمولاً در عرض 1 هفته یا کمتر مقاومت زیادي به دست می آورد و مقاومت 7 روزة آن حدود مقاومت 28 روزة سیمان نوع 1 میباشد. این نوع سیمان نسبت به سیمان نوع 1 در هنگام گیرش حرارت بیشتري تولید میکند. مطابق آیین نامه بتن ایران (آبا) غلظت یون سولفات در محیط آبی کمتر از ppm 1200 و در محیط خاکی کمتر از 5/0 درصد است
از این سیمان وقتی استفاده میکنند که بخواهند زودتر از معمول قالب را برداشته و بتن را مورد استفاده و بارگذاري قرار دهند. در محیطهاي سرد نیز میتوان از این سیمان استفاده کرد تا مدت زمان لازم براي محافظت بتن ریخته شده کوتاه تر شود. اگرچه با به کار بردن مخلوط پرسیمان تر با سیمان نوع 1 هم میتوان بتنی تهیه کرد که در مدت کوتاه مقاومت بیشتري کسب کند، ولی سیمان نوع 3 همین کار را به نحو بهتر و باصرفه تر انجام میدهد. سیمان نوع 3 را سیمان زودگیر هم میگویند. در هواي سرد (حدود 4 درجه سانتیگراد)، در دماي زیر صفر درجه سانتیگراد کاربرد این سیمان به تنهایی کفایت نمیکند و لذا در یخبندان علاوه بر مصرف این سیمان مسائل دیگري نیز باید رعایت شود (مثلاً مصرف ضد یخ)؛ سیمان تیپ 3 در ساعات اولیه مصرف، حرارت قابل توجهی آزاد میکند و باعث گرم شدن بتن میشود.

سیمان نوع 4 :

سیمان تیپ 4 کندگیر بوده و در هنگام حرارت کمتري تولید میکند. مقدار C3S و C3A موجود در این نوع سیمان در مقایسه با انواع دیگر سیمان، کمتر بوده و در مقابل C2S زیادتري دارد. مورد استفاده این نوع سیمان جایی است که شدت و مقدار حرارت تولید شده اهمیت دارد. بتنی که با این سیمان ساخته میشود، رشد مقاومت آهسته تري دارد؛ یعنی دیرتر میگیرد. کاربرد اصلی این نوع سیمان در ساختمانهاي حجیم بتنی است. در ساختمانهاي حجیم همچون سدهاي وزنی بتنی به علت حجم زیاد بتن، افزایش درجه حرارت ناشی از گیرش بتن میتواند بسیار خطرناك باشد. براي پایین نگه داشتن درجه حرارت سیمان، سیمان نوع 4 که به آن سیمان دیرگیر نیز میگویند استفاده میشود. این نوع سیمان در هواي گرم و دماي بالاي 40 الی 50 درجه سانتیگراد براي تسهیل مراقبت از بتن به کار میرود. مصرف این نوع سیمان در هواي گرم باعث جلوگیري از اتصال سرد میشود؛ چراکه در بتن ریزي دیوارها (دیوار مخزن آب و یا استخر) که طول دیوار زیاد است، چون بتن ریزي لایه لایه انجام میگیرد، ممکن است فاصله زمانی حدود نیم ساعت یا بیشتر طول بکشد تا لایه بتن جدید روي بتن قبلی ریخته شود. بدین ترتیب در هنگام ریختن بتن لایه جدید، بتن لایه قبلی سفت شده و اتصال خوبی بین دو لایه برقرار نمیشود. این اتصال ضعیف بین لایه هاي بتن قدیم و جدید را اتصال سرد میگویند که ضعف بتن ریزي به شمار میرود. به خصوص اگر سازه آبی باشد این اتصال نتطه ضعفی براي نشت آب خواهد بود. مصرف سیمان تیپ چهار در چنین مواردي باعث میشود که فرصت کافی براي بتن ریزي فراهم باشد و لایه هاي قبلی هنوز وارد واکنش نشده باشند تا بتوانند با لایه هاي جدید اتصال مناسبی را برقرار نمایند. در بتن ریزي هاي حجیم به منظور کاهش تنش هاي حرارتی میتوان از این سیمان استفاده کرد. بتن حجیم بتنی را گویند که طول و عرض و ارتفاع آن زیاد باشد؛ مانند بتن ریزي سدها و یا پایه هاي پل. از اشکالات بتن ریزی حجیم، ایجاد تنش هاي حرارتی است. بدین صورت که به دلیل حجیم بودن بتن، تبادل حرارتی عمق بتن با محیط بیرونی، کندتر صورت میگیرد. بنابراین هنگامی که بتن سفت شد، هنوز دماي قسمت هاي مرکزي آن با محیط اطراف، یکنواخت نشده است. از این لحظه به بعد تغییر دماي بتن در راستاي تبادل حرارتی با محیط خارج، همراه با ایجاد تنشهاي حرارتی خواهد بود. استفاده از سیمان تیپ 4 سبب میشود که اولاً دماي قسمتهاي میانی بتن حجیم کمتر از بتن مشابه ساخته شده با سیمان تیپ 1 باشد (چون سیمان تیپ 4 هم کم حرارتتر است و هم دماي خود را در طول زمان بیشتري آزاد میکند) و ثانیاً فرآیند سفت شدن بتن طولانیتر بوده و در این مدت قسمت .مطابق آیین نامه بتن ایران (آبا) محیط سرد به محیطی گفته میشود که متوسط دماي روزانه طی 3 روز کمتر از 5 درجه سانتیگراد و یا در یک نیم روز کمتر از 10 درجه سانتیگراد باشد: اعظمی از تبادل حرارتی با محیط اطراف صورت میپذیرد. البته اگر خطر کاهش دماي بتن به کمتر از 5 درجه سانتیگراد وجود دارد، بهتر است از سیمان نوع 4 براي بتنریزي استفاده نشود.

سیمان نوع 5 :

این سیمان براي مصرف در بتن هایی که در معرض حمله سولفاتها قرار دارد، مناسب است و به همین جهت به سیمان ضدسولفات شهرت دارد. این نوع سیمان وقتی به کار میرود که بتن در تماس شدید با سولفات قرار داشته باشد. از این سیمان اساساً وقتی استفاده میشود که خاك یا آب زیرزمینی که در تماس با ساختمان بتنی قرار دارد، مقدار زیادي املاح سولفات داشته باشد. طبق آیین نامه بتن ایران (آبا) کلیه سازههاي بتنی قرار گرفته در محیطهاي آب و خاك سولفاتی شدید بایستی از سیمان نوع 5 استفاده شود. البته اگر در محیط یون کلر همراه یون سولفات باشد، کاربرد این سیمان باید با احتیاط و با آزمایشهاي لازم صورت گیرد. سیمان نوع 5 دیرتر از سیمان معمولی میگیرد و حد مقاومت 3 ،7 و 28 روزه براي این سیمان کمتر از سایر سیمانهاي پرتلند است و لذا براي سازههایی که نیاز به مقاومت هاي زیادتر باشد، داراي محدودیت کاربرد است.

سیمان پوزولانی:

جنس پوزولان سیلیکات و تقریباً شبیه سیمان است، منتهی واکنش سیمان را ندارد. در سیمان پوزولانی حداکثر 15 درصد سیمان )نوع 1 ،2 و 5 )را تشکیل میدهد. این نوع سیمان براي مصارف عمومی در ساخت ملات یا بتن به کار میرود و با نشانه «پ.پعرضه میگردد. این سیمان علاوه بر دارا بودن مشخصات کاربردي کلینکر سیمان هاي مورد استفاده، متناسب با نوع و ویژگی پوزولان مورد استفاده، خواص ویژه اي نیز دارا میباشد. پایین بودن حرارت هیدراسیون اولیه و نهایی، کاهش نفوذپذیري بتن و ایجاد دوام قابل توجه در محیطهاي حاوي املاح خورنده، جذب قلیایی هاي سیمان و قابلین حفظ خواص بتن تازه در زمان طولانی تر، از جمله خواصی است که زمینه هاي کاربرد گسترده در مناطق گرمسیري و بتن ریزي حجیم، استفاده از سنگدانه هاي نامرغوب واکنشزا با قلیایی ها، استفاده در محیط هاي حاوي یونهاي سولفات و کلر، قابلیت حمل تا فاصله بیشتر و در مجموع دوام و پایداري بیشتر را سبب میشود. در سیمان پوزولانی ویژه ماده پوزولانی بین 15 تا 40 درصد وزنی سیمان مزبور را تشکیل میدهد. مزایا و ویژگیهاي سیمان پرتلند پوزولانی به شرح زیر است: حرارت هیدراسیون سیمان پرتلند پوزولانی کمتر از سیمان معمولی بوده و در بتن ریزي هاي حجیم و هواي گرم از افزایش دماي بتن تازه و بروز تركه اي حرارتی جلوگیري میکند. پدیده آب انداختگی بتن حاوي پوزولان، کمتر از بتن معمولی بوده و از بروز تركهاي سطحی و عمقی جلوگیري میکند. سیمان پرتلند پوزولانی مصرف عمومی داشته و مشابه سیمان معمولی در ساخت ملات یا بتن به کار میرود. مطابق آیین نامه بتن ایران (آبا) غلظت یون سولفات در محیط آبی بیشتر از ppm 2500 و در محیط خاکی بیش از 1 درصد است. واکنش پوزولانی منجر به کاهش آهک آزاد داخل بتن شده که ضمن کاهش خلل و خرج، از نفوذپذیري این بتن کاسته و از بروز شوره زدن، سفیدك بتن و کربناته شدن آن جلوگیري مینماید. این کاهش نفوذپذیري موجب دوام بتن در برابر املاح و مواد خورنده بتن و آرماتور میشود. این سیمان به دلیل داشتن سهم کمتري از کلینکر نسبت به سیمان پرتلند مشابه، داراي سخت شوندگی و گیرش اولیه طولانیتري است و لذا بهتر است برداشتن قالب یا بارگذاري این نوع بتن ها با گذشت زمان بیشتري صورت گیرد. همچنین به علت جذب آب و کاهش روانی و افت اسلامپ، مناسب است از بهکارگیري آب بیشتر براي روانی بتن اجتناب گردد و از مواد روانساز بهره گیري شود.

منبع:ماهنامه فن آوری سیمان

سیدعلیرضا ندائی جوان (40)

من سيدعليرضا ندائی جوان هستم. علاقه مند به پژوهش در زمینه مهندسی عمران / فارغ التحصیل کارشناسی ارشد / دبیر آموزش و پرورش ( هنرآموز ساختمان) / ناظر و مجری پایه 2 رشته مهندسی عمران سازمان نظام مهندسی ساختمان و مترور پروژه های عمرانی

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *